February 20 Hi Chin National Day Caah Ai Tlak Maw?

February 20 ah kan tuah tawn mi Chin National Day he pehtlaih in ruahnak tampi a chuak, Feb20 hi kan miphun ni ti tlak a si lo tiin cheukhat nih an doh ngai ve. Cheukhat ruahnak ka van langhter hnik lai:


Zasang Cinzah: "Chin National Day" timi defination (sullam) ka hei tuak tikah, cun, Falam Conference lio politic movement ka von ruah chih tikah, Falam Conference based lak mi "National Day" tiah cawnglawmhnak an rak tuahmi hi cu a tuahtu minthat duh ah an rak tuahmi a si tiah ka ruah ko.

1948 ( Falam Conference) hlan ah hin Chin miphun cu "Nation" tiah recognize kan rak si diam cang.  National Day timi hi "National" pakhat ah cohlan kan si Ni (day) bantuk hi National Day ti usihlaw a dikmi a si hnga tiah ka tuak!  Ka palh dek maw!(Lai Forum:Feb19,2011). 

Ceu Uk Thang:  Ramukbawi le cozah kha a dangte in then khawh a si ko hnga nain then loin an kan kalpi mi hi behind ah something cu a rak um hrimhrim lai tiah lunghrinhnak ka ngei. 

Salai Lunglileng:Hi bantuk "uncivilized manner" in tuahmi ni ttukttak hi cu National Day si ding zong a phu lo i, Pu Vomtumaung i sectarian ideology nih a chuahpimi sawhsawh si. Pu Vomtumaung hi thlanglei Laimi a si caah Lal uknak phung hi a ttha tiah a ruat dingmi minung cu si hrim lo. 

Feb20,1948 CND Caah Ai Tlaknak Aruang:

(1) Miphun tling pakhat kan si nak identity langhternak caah National Day cu kan ngeih awk hrim a si. Cucaah Vomthu Maung hruaimi Chin cozah nih Oct 9,1950 ah kan miphun ni thim ding ceihmainak an rak ngei. Hi ceihmainak ah kan Chin miphunni caah ai tlak deuhmi nithum an rak thim hmasa:Chinmi hruaitu le Frontier Areas Committee of Enquiry(FACE) an rak i ton ni April 19,1947; Chin Special Division Act a rak nun ni Oct12,1948 le ramuk bawi phung hlawt in democracy phung kan rak i thim ni Feb20,1948 (Pu Lian Cin.CND Tuanbia.P-1). Hi nithum lakah democracy phung kan rak i thim ni Feb 20, 1948 hi ai tlak bik an ti caah Chin National Day cu rak fehter a si.

Kan Chin tuanbia zoh tikah Feb20,1948 nak in CND caah ai tlak deuhmi nidang a um ti lo. Hi Falam conference ah Chinram chung hruaitu,ramukbawi le khuabawi vialte an tlung i minung 5,000 leng nih an kai kho ti a si(Falam khua in 8mile ai hlatnak um khuami 18+ zong an ni tel chih nain). Nikum Hakha ah an tuah mi Chin National Conference hmanh ah khan minung 571 long nih an kai kho,11% long an si. Hi Chin National Day hi Tedim lei Zo ai timi zong siseh,thlang lei Matupi,Mindat le Kanpalet zong nih kum fatin an sunsak i an cawnglawmh mi a si.  

(2) Falam conference hi Vomthu Maung duhnak men in a chuak mi a si lo.Ramukbawi chan ah hin bawifa le michia fa tiin thleidannak zong a rak tam hlei ah ramukbawi nih mipi sin a lak mi tax a rak rit ngai. Ramukbawi hna kha,  mipi nih, kumkhat lorawl pungkhat cio pek, sakah tik zong ah saliang, savang tibantuk ramuk bawi pek, tibantuk uknak phung a rak um. 1947/8 hrawngah hin Baptist mission thawngin biaknak lei an rak fim ngai cang caah hi bantuk phunglam duhlonak langhter a rak tam ngai cang.Tachunhnak ah Sep,1947 Farrawn khua ah ramubawi phung duhlonak meeting 30 leng nih an rak tuah, Hriangkhan zongah khua 60 in minung 300 hrawng nih meeting an rak tuah rih, Hakha thawnginn zongah minung 600 leng nih an rak buai ve hlei ah Falam District Council zongah minung 200 leng an rak buai ve. Tedim peng lei Zo le Thado pawl zong nih 1946-7 kar ah Kamhaubawi sin in luat ding an rak buai ve. Cuti buaibainak a um ruagah Jan19,1948 Rangon khua ah Tedim lei ramukbawi hna cu an konglam chim awkah kawlram Foreign Minister, Finance minister, Home minister le Chin minister hna he tonnak zong an rak ngei ti a si(Pu Lian Cin.CND Tuanbia.P-2).

Hiti ramukbawi phung duh lo ruangah Chinram hmunkip ah buaibai nak a rak um caah kawlram cozah nih Feb 4,1948 ah Vomthu Maung(Chin minister a rak si lio) hruaimi hlattlai tu committee a rak dirh i cu committee nih Chinram chung ramukbawi le khuabawi vialte Falam ah an rak kawh hna i minung 5,000 hrawng nih ramukbawi phung kan duh ti lo,democracy phung kan duh an rak ti nak kha a si. 

(3) Culong hlah,1947 Constitution a rak nun hlan ah cun mipi thim ho lo in ramukbawi nih MP an rak tlaih a si. Nain, 1947 Constitution a van nung tikah Chinram nih Chamber of Nationalities(Amyota Hlutdaw) ah MP 8 thlah ding a hung si cang. Mah MP pariat hi miphun ngan deuh Asho,Cho,Khomi,Laimi, Mizo and Zo caah chiahpiak a si. Kan Chinram caah ai laklawhnak a rak um,cucu ramdang a um cang mi Mizo le Chindwin lei a um mi Asho miphun hi a ho nih dah a ai-awh hna lai timi hi a si. Cuhleiah Laimi lakah hin Falam lei Tlaisun Democratic Council an rak thawng ngai,an nih hi mirang chan in democracy phung an rak hmang diam cang. Thlanglei Cho le Kho-mi hi ramukbawi an rak ngei hoi lo,cucaah thimnak tuahlo in a ho hmanh nih ai awh khawh a rak si ve lo (Lian H. Sakhong. In Search of Chin Identity.P-220).Hika zawn te ah Shan Sawbwa le Kahin Duwas pawl he kan rak i dan nak a si. Kan Chinram caah cun ramukbawi nih a kan huap kho ti lo.

Hi bantuk ai laklawhnak le buaibainak vialte hi mipi duhnak lak lem loin nam chih le zoh sawh sawh khawh a rak si lai lo. Cutikah,Falam conference zong cu an rak tuah i hi viate buaibainak an rak khamh khawh kha a si. 

Cucaah,Feb20,1948 Falam conference hi ramukbawi caah cun an nawlngeihnak a dihni a si caah a rak har ngai ko lai nain mipi caah cun ramukbawi phung in luatnak kan lak ni a si hlei ah kan Chinram chung democracy kan rak tep hmasat ni a rak si ve ti khawh a si. Miphun tling kan si caah miphunni(National Day) kan herh,kan miphun ni caah ai tlak bik cu Feb20,1948 Falam conference hi a si ko hnga lo maw!