25 October 2014

Kaladan Project Hi Kan Chinram Caah Zeitluk In Dah Abiapit?


Biadonhnak: Hmaikum 2015 chungah hman khawh dingmi Kaladan project hi Chinram le Mizoram thanchonak caah a biapi ngai ngai. Hi Kaladan project nih India ram khualipi hlun Kolkata-Rakhine ram Sittwe-Chinram Paletwa-Mizoram Lawngtlai-Aizawl tiin peh dih a timh. Tilawng (Cargo Ships) a ratnak ding Kolkata le Paletwa kar hi 697miles ai hlat i nikhat hrawng rau dawh a si(30miles/hour sea route). Cun,mawtaw kalnak ding Paletwa-Lawngtlai hi 130miles ai hlat i lam a that ko ah cun nazi pahnih thum long arau lai(40miles/hour high way).Atawinak bikah,India thil chuak cu nikhat chungah kan Chinram a lut kho cang lai ti nak a si. Kan hnu thla Sept 11 ah khan Kaladan Project cu 75% an lim cang tiah Eleven Myanmar nih a thanh, hiti ning an kal ko ah cun hmaikum ah lim dawh dang an si.Hi project caah a dih mi $214 million cu India nih a bawmh dih lai i project an lim le cangka in kawl cozah kut ah a ap colh lai ti a si(Kaladan Movement,2013). 


Chinram Caah Abiapi Khun: Kan theih cio bang,kan Chinram nih resource tha kan ngei mi a um lo,leitangchuak(natural resource) kan ngei mi a um lo hlei ah human resource ah kan cham bau tuk.Burma ramkulh chung 4% cu kan Chinram nih a khuh ve nain kan milu bel cu 0.93% fai long a si,1% hmanh kan tling lo.Minung kan tlawm long si loin mifim thiam kan ngei mi an tlawm tuk rih. Hi bantuk natural resource he human he resource a chambau mi kan Chinram hi zeitindah kan sersiam lai timi abiapi ngai. Hi kong he pehtlaih in aluancia 2011 ah Salai Van Lian Thang le Laimi kan pa le tampi bia an biaruahnak hika rel khawh a si.

Kan nih Chinram cu Mizoram bantuk in central cozah i rinh awk a tha lo. Central cozah nih 2012-2013 chung Chinram cozah a pek mi phaisa dihlak hi Ks16 billion a si, Chinram cozah nih income Ks7 billion a ngei ve(The Weekly Voice,Feb,2013). Ks 16 billion hi US dollar in tuak ah cun $16.016 million fai long a si, Wayne Rooney a kumcheu lakhah tluk hmanh a si lo. Hi zat phaisa hi cu wunci lakhah,wunci inn saknak le cozah riantuantu an lahkhah tuktak ah a kal dih ngot cang lai,thanchonak tuah ding cu a si kho rih lo ti tluk a si. Cucaah, Mizoram bantuk in central cozah i rinh khawh a si lo.Kan Chinram sersiamnak ding caah Kaladan tilawng lam hi kan nunnak thawpi bantuk a si te kho.


Zeitindah A Kan Thahnem Kun Lai: Kan mah Chinram bantuk in leitangchuak a ngei bak lomi South Korea, Italy, Singapore, Hongkong, Taiwan le Switzerland hna kan zoh hna tikah natural resource an ngei bak ve lo nain vawlei ramrum i chuah kho ko. Hi ram hna hi import le export long bak irinh in a nungmi an si hna.Natural resource an ngei lo,nain an human resource a tha tuk,thluak in rian an tuan kan ti lai cu. Ramdang in raw material import an tuah, thilthar(product) tha ah an ser,cun,ramdang ah an zuar(export) than. Import/export tuahnak dingah rili lam tha tha an ngei hna. Hika kan hmuh khawhmi cu ram pakhat thanchonak ah natural resource long hi tawhfung a si lem lo,human resource le ramdang he chawlehtuah khawhnak lam tha (rili,mawtaw) ngeih zong a biapi tuk ve.

Cu ve bantuk in,atu Kaladan project an lim si cun Kolkata chuak India thil man fawi tein nikhat chung ah kan hman/ngah khawh lai. Chinram ah manufacturing company hna kan ngei khawh si cun awl tein ramdang export kan tuah khawh cang lai. Kan ramchuak hmathak,lakphak le meifar thing hna India lei export tuah khawh a si te lai. Chinram ah mitsur a tlai tha tuk fawn, mitsur wine company nganpi kan ser khawh i hi product pawl hi India ah awl tein zuar khawh a si fawn lai. Culonghlah, ramtha um Chinmi tampi nih an thiamnak le an rumnak Chinram caah an pekchanh i an thiamnak an hman tikah hi Kaladan tilawng lam hi India he long si ti loin vawleipi he chawled(trade) kan tuahnak lampi a si te kho mi a si. Cutikah,kan Chinram cozah nih tax zong tam deuh a kholh kho te lai thanchonak tampi a kan serpi te kho!

Chinram Caah Tihnung Ngai Mi Pakhat Bel Cu: Paletwa peng hi mirang uknak chan ah Arakan(Rakhine) hills tangah a rak um mi an si caah Rakhine mi he an ni cawh ngai ti a si,Rakhine holh zong an thiam pah dih. Culonghlah, Arakan Liberation Party ralkap pawl nih hmun an khur ngai ti a si, kan hnu July ah khan ALP nih Paletwa peng khuate phaisa an kholh hna tiah Chinland Guardian nih a kan thanh. Kan hnu 2012 hna ah khan ALP nih Paletwa ah liaison office on ding tiang an rak timh bal. Hi ALP an cawlcangh ning kan zoh tikah Chinram chungin Paletwa peng a tlau sual lai ti phan lo khawh a si lo. Paletwa hi Chinram a kan cawmtu khua a si kho mi a si. Rakhine nih an kan chuh than sual ah cun Chinram a thaw pit te kho. 

Biadonghnak: Chinram cu leitang chuak kan ngeimi a um lo hlei ah central cozah rinh tlak a si hrim lo,kan mah kutke deuh in kan ram sersiam a ho mi a si. Kan ram sersiamnak ding caah human resource,ramdang he chawleh(trade) tuahnak lam ngeih hi a herh tuk mi a si. Kan Chinram nih ramdang he chawleh(import/export) a tuah khawh ding caah a tu Kaladan tilawng lam hi kan nunnak thawpi bantuk in a biapi ti khawh ngai a si. 

No comments:

Post a Comment