17 May 2014

Zeiruangah Dah China Hitluk A Thancho?


China hi communist party nih uk mi a si nain vawleicung economy ngan bik pahnih nak ah a um, a nganbik mi US economy hmanh hi tukum chung ah a lonh lai tiah World Bank’s International Comparison Program(ICP) nih April 30 ah a thanh. 1978 hnu in kumchiar China GDP 7.8-14% hrawng in akai thluamah,achel ah 15%-19% tiang a phan. US khi 2%-4% hrawng a kai ve nain a tum (-) caan a tam ngai. Afawinak in China cu kumchiar 7.8%-14% tiang in a rum chin lengmang tinak a si.

China a thancho ning hi mifim thiam le economists hna nih an ruah ning leng in a rang. Kan hnu kum ah khan Centre for Economic and Business Research (CEBR) a chim chung ning ah cun 2028 hnu long in US nak in China economy a ngan deuh te lai a ti nain tukum chung hmanh ah a lonh cang ko lai. Vawleicung thil kuat kho bik(largest exporter) si nak cu 2009 ah Germany a rak chuh, 2010 ah US chang tu(vaweleicung rumbik chang tu) sinak Japan a chuh rih, 2013 ah chawleh tuah thawngbik sinak zong US a chuh hoi. Tukum dongh lai hrawng in cun vawleicung tuanbia thar a um cang lai, vawleicung ram rumbik sinak cu Asia lei a thial ruang mang lai. 1870 hlan tiang cu UK(United Kingdom) a rak rum bik nain US nih 2014(?) tiang a chan,China tuhi zei can tiang dah a nguh ve te lai.

Zeiruangah dah communist ram a si mi China hi mah tluk rang in a than cho khawh ti hi mitampi nih ruah cio a si. China central cozah nih private industry/ enterprise/ company tbk mah tein nawlngeihnak apek hna hlan(command economy) ah cun cutluk in an rak thangcho lo. An GDP a kai caan zong a um nain a tum caan zong a tam pi,vawleicung ramsifak mincazin ah arak tel ve. Nain 1978 hnu cun cozah lung a fim,central cozah power an dorh, cozah nih thil pakhat khat a man an khiah tawn mi kha a si ti loh, company,private enterprise tbk nih an khiah cang. Foreign trade le investment zalong tein tuah hram an thawk,khuapi long si loin khua te(rural area) zongah enterprise tampi tuah hram an thawk. Zalawng tein private business le SME(Small and Medium Enterprise) tuahnak nawl a pek hna. China ram economic system cu command economy system(cozah nih full nawlngeihnak) in Free Economy system lei a panh cang. Entrepreneurs le company an nawlngeihnak akarh deuh bangin China economy cu a thangcho thluamah ve.Command economy system in market economy system lei an thlen hi tuluk ram thanchonak ah abiapi bikmi factor pakhat a si.

Central power a zor hlan tuluk minung panga ah pali hi lothlawh(agriculture sector) ah rian rak tuan a si nain 1978 hnu in lo riantuan a lar ti loh, rian tha deuh(higher-value-added manufacturing)an tuan thawk cang. Lothlotu an rak tlawm deuh caah lothilchuak a man fak deuh bang in lothlotu zong an hlawh tling ve cang. Lothilchuak zong tam deuh an rak chuah khawh. Khat lein private enterprise a tam chin ve,lothlawh ahuam ti lomi nih an panh. Cuticun khuate tiangah rian a rak um caah thanchonak lam an rak panh a si. Culong hlah,company managers nih an mah duh mi thil zalong tein an rak chuah,an mah le tinhmi(goal) cio an rak chiah. Cutikah company pakhat le pakhat an rak i zuamcawh. Mah izuamcawhnak nih hin China thilchuak akai ter thluamah,tu ah cun vawlei thilchuak tambik(most productive) ram a si cang. Ramdang investment kutka an on caah ramdang in phaisa tam tak a lut,mah nih hin factory tampi a ser,ramdang he pehtlaihnak a that ter caah ramdang thiamnak kha fawi tein a cawn/a lak.Cuticun population 1.3 billion a ngei mi China ram a thancho nak a si.

China hi communist ram a si ko nain economy ah cun democracy ram ti khawh a si. Cozah nih entrepreneurs sinah nawl a ngei lem lo. Free market system an hman. Mah zalonak(Free Economy system) hi China thachonak hriamnam tha bik cu a si. Khuate(rural) lei focus in enterprise a ser mi hrim nih hin lothlotu tampi a khamh hna, sifahnak in a luater hna. Nain tuluk nih challenge tam ngai a ngei rih. Tuluk city tampi i thli thiang lomi,GDP a niam deuh thlumah mi te hna hi Beijing caah 'major concern' a si kho men.

No comments:

Post a Comment